طراحی نقشه پهنه بندی خطر لرزه ای گامی به سمت ساختمان های مقاوم
به گزارش لینک وبسایت ایران به لحاظ قرارگیری روی یکی از دو کمربند لرزه خیز دنیا همه ساله با وقوع زلزله هایی در مناطق مختلف روبه رو است موضوعی که قبل از هر اقدامی، حفظ و مقاوم سازی بناها را می طلبد؛ بر این اساس نقشه پهنه بندی خطر لرزه ای برای طراحی ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله بازبینی و درحال تهیه است.
ایران به سبب قرارگیری در کمربند لرزه خیز آلپ-هیمالیا و در محل تصادم ورقه های اوراسیا-عربستان، از نظر زمین شناسی فعال است. حدود هشت درصد زمین لرزه ها و حدود ۱۷ درصد از زلزله های بزرگ دنیا در فلات ایران رخ می دهد.
ایران جزو ۱۰ کشور بلاخیز و ششمین کشور زلزله خیز دنیا است و کمربند زلزله ۹۰ درصد از خاک کشور ما را دربرگرفته است. ایران همچون کشورهایی است که از گسل های فراوانی تشکیل شده و حرکت این گسل ها سبب رها شدن انرژی ذخیره شده و بروز زلزله های مکرر می شود.
در دهه اخیر حدود ۹۵۰ زمین لرزه در ایران رخ داده است و به صورت متوسط هر سال یک زلزله ۶ ریشتری و هر ۱۰ سال یکبار یک زلزله ۷ ریشتری اتفاق می افتد که سبب شده ایران از لحاظ کشته شدگان در رتبه چهارم دنیا قرار گیرد. در واقع زلزله مسبب بیشترین تلفات انسانی در ایران است.
حرکت های افقی یا عمودی گسل هایی که ایران روی آنها قرار گرفته است، در بعضی از شهرهای ایران، منجر به بروز زلزله در این گونه شهرها یا نواحی پیرامون آنها می شود. در این بین بیشترین صدمه ها به ساختمان ها و بناهایی وارد می شود که از نظر مقاومت در مقابل زلزله بسیار ضعیف هستند و مقاوم سازی لازم در آنها صورت نگرفته است.
بر این اساس نقشه پهنه بندی خطر زمین لرزه ایران برای طراحی ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله بازبینی شده و به قول مهدی زارع رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم در دست تهیه است.
وی در این خصوص در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا و در پاسخ به این سؤال که آیا پهنه بندی خطر زمین لرزه و توسعه روش های نوین تحلیل خطر زلزله در ایران انجام شده است، عنوان کرد: در سال ۱۳۶۵، به هنگام تهیه آیین نامه مطالعه ساختمان در مقابل زلزله، احتیاج به نقشه پهنه بندی زلزله تبدیل به نیازی اساسی شد تا با استفاده از داده های موجود و تجربیات پژوهشگران، نقشه مقدماتی پهنه بندی خطر نسبی زلزله تهیه شود.
زارع افزود: در این نقشه، با عنایت به سابقه لرزه خیزی، گسل های شناخته شده کواترنر، نقشه لرزه زمین ساختی و رابطه های موجود کاهش شتاب، سه پهنه خطر نسبی زلزله شامل پهنه با شتاب بالا به فاصله ۳۰ کیلومتری گسل های کواترنر و لرزه زا، پهنه با شتاب متوسط، به فاصله ۳۰ تا ۵۰ کیلومتری گسل ها و پهنه با شتاب پائین، در فاصله دورتر از ۵۰ کیلومتری گسل ها تهیه شد.
استاد پژوهشکده زلزله شناسی توضیح داد: در نقشه تهیه شده میزان شتاب هر پهنه تعیین نشده و شتاب های مورد انتظار در هر پهنه به صورت نسبی با هم مقایسه شده است. هم چنین به دوره بازگشت زلزله ها هم توجه نشده است. در بخش هایی که در آنها زلزله هایی با فراوانی کم و بزرگای بالا روی می دهد، با پهنه هایی که در آنها زلزله هایی با فراوانی زیاد و بزرگی متوسط رخ می دهد، یکسان در نظر گرفته شده است. جدید ترین نسخه این نقشه بعنوان بخشی از ویرایش چهارم آیین نامه ۲۸۰۰ (۱۳۹۳) مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت مسکن و شهرسازی عرضه شده است (شکل ۱).
زارع افزود: بعلاوه، در سال ۱۳۹۲، یک نقشه جدید خطر لرزه ای با دوره بازگشت ۴۷۵ سال برای کل مساحت ایران در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و توسط دکتر سپیده کریمی پریدری تهیه شد. در تهیه این نقشه، خطر لرزه ای با میانگین گیری وزنی از نتایج شش رابطه کاهندگی برای ایران و بیشینه شتاب محاسبه شده هم معادل g ۵/۰ به دست آمد (شکل ۲.)
وی اظهار داشت: نقشه پهنه بندی خطر لرزه ای ویرایش جدید آئین نامه ایران برای طراحی ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله به دنبال مطالعه دقیق لرزه خیزی، منابع لرزه ای و داده های حرکت شدید زمین برای شتاب طیفی و در ویرایش پنجم آیین نامه زلزله ایران بازبینی شده و درحال آماده سازی است. هدف اصلی به روز رسانی نقشه ای برای شتاب پایه طراحی روی سنگ بستر لرزه ای بود. بعد از تکمیل نقشه، مقایسه ای بین نقشه به روز شده با نقشه کشورهای همسایه انجام شد. مقایسه کلی نشان داده است که توافق نسبتا خوبی با کشورهای واقع در غرب و شمال غرب ایران وجود دارد.
رییس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم اضافه کرد: از طرفی در کشور ترکیه هم به تازگی نقشه های پهنه بندی شتاب طیفی برای آیین نامه مبنا ویرایش ۲۰۱۸ قرار گرفته است، در حالیکه همسایگان شمال شرقی و شرقی نقشه های به روز شده ندارند و اساسا چنین مطالعاتی هنوز در آن مناطق آغاز نشده است.
وی اظهار داشت: مطالعاتی هم برای افغانستان زیر نظر اینجانب و بعنوان تز دکتری یکی از دانشجویان افغان دکتری، خانم مریم عطشانی در دانشگاه تهران شروع شده و امید است چنین کاری به سرعت برای تمام پهنه شرقی ایران به همین ترتیب صورت گیرد. بروزرسانی نقشه جدید خطر لرزه ای ایران و مقایسه آن با کشورهای همسایه مستلزم همکاری آتی بین کشورهای منطقه و سرمایه گذاری بنیادی از جانب کشور ماست. به نحوی که ایجاد یک نقشه پهنه بندی خطر لرزه ای یکپارچه برای منطقه و کشورهای خاورمیانه باکیفیت مدرن امکان پذیر باشد.
استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در پاسخ به این سؤال که آیا پیشبینی خطر زمین لرزه و توسعه نقشه های پیشبینی احتمالی کوتاه مدت برای ایران انجام شده است، اضافه کرد: مدلی از پیشبینی زلزله در ایران را برای ارزیابی احتمالات کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت زلزله های آینده با بزرگی متوسط و بزرگ (M ≥ ۵.۵) را عرضه کرده ایم. نمونه این مدل سازی با تلاشهای دکتر محمد طالبی که حالا پژوهشگر پسادکتری در پژوهشگاه زلزله هستند در تز دکتری ایشان در سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ انجام شد. این مدل با استفاده از فرایند پواسون مکانی - زمانی، نرخ همراهی بزرگی، فضا و زمان را برای لرزه خیزی آینده تخمین می زند.
رییس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم عنوان کرد: وقوع زمین لرزه های ۱۶ آوریل ۲۰۱۳، M۷.۷ سراوان و ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۳، M۷.۷ آوران پاکستان نشان داد که این دو رخداد امکان دارد مقدم بر زلزله با بزرگای ۸ در منطقه مکران باشد. الگوریتم M۸ یک مرتبه دیگر روی یک کاتالوگ به روز شده تا سپتامبر ۲۰۱۳ اعمال شد. نتیجه نشان داد که باآنکه منطقه مورد مطالعه دو زمین لرزه به بزرگی ۷.۵ ریشتر را تجربه کرده اما همچنان مستعد یک زلزله بزرگ است.
زارع در پاسخ به این سؤال که آیا امکان بررسی نقشه خطر لرزش زمین بلافاصله بعد از رخداد زلزله در ایران وجود دارد، اظهار داشت: نقشه های لرزش زمین ShakeMap تخمین شدت زمین لرزه در پهنه رومرکزی و پیرامون آن و بر همین مبنا میزان تلفات احتمالی یک دقیقه بعد از زلزله را در اختیار قرار می دهد، نقشه هایی که دقت و کارکرد آنها در بیست سال گذشته در دنیا نشان داده شده است و از حدود ۱۰ سال قبل در ایران چنین امکانی هم فراهم گردید.
وی اظهار داشت: این نقشه ها می توانند بلافاصله بعد از وقوع زلزله، شدت، شتاب و سرعت زلزله را تخمین بزنند تا تیم های امدادی بتوانند با سهولت بیشتر نیروهای خویش را به مناطق صدمه دیده اعزام کنند. هدف این سامانه ها کمک به جمعیت هلال احمر برای اعزام نیرو و تیم های امداد و نجات به مناطق زلزله زده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب